un tiens vaut mieux que deux tu l'auras

beter één vogel in de hand dan tien in de lucht
('één houd is meer waard dan twee je zult het hebben')

Een heel merkwaardige zinsbouw die weer een oude oorsprong verraadt. Veel Fransen schrijven de uitdrukking dan ook fout en lezen en verstaan het als un tien ('één van jou'), maar het gaat echt om de werkwoordsvorm tiens ('houdt, hebt'). Er wordt wel hetzelfde mee bedoeld: 'iets wat je al hebt, is meer waard dan iets wat je nog zou kunnen hebben'. Er bestaan ook enkele varianten op deze uitdrukking, zoals il ne faut pas lâcher la proie pour l'ombre ('je moet de prooi niet loslaten voor de schaduw') en mieux vaut l'oeuf maintenant que la poule plus tard ('beter nu het ei dan later de kip'). Wees dus blij met wat je hebt...

volgende keer:
Hoe noem je in het Frans een huis-, tuin- en keukenmiddeltje?

tant qu'à faire

nu ik toch bezig ben...
('zolang te doen')

Deze uitdrukking is een variant van het al eerder besproken tant qu'on y est (tant que j'y suis, etc.) Zo zal de graffitikunstenaar ook gedacht hebben: och, nu ik hier toch bezig ben, kan ik net zo goed die boom of die struik in mijn tekening verwerken. Je gebruikt de uitdrukking dus om aan te geven dat je al met iets bezig was en dan daarom meteen maar iets anders kunt gaan doen. In veel gevallen wordt de uitdrukking overigens ironisch of enigszins negatief bedoeld.

volgende keer:
Hoe zeg je in het Frans 'beter één vogel in de hand dan tien in de lucht'?

il fallait s'y attendre

Dat was te verwachten
('je moest het verwachten')

Over de humor valt te twisten, maar in ieder geval hebben ze hun best gedaan op de nodige woordspelletjes: 'Het was te verwachten. Vanochtend hebben 5 individuen met een alpinopet en zwaar bewapend met worsten en wijn een moskee aangevallen door worsten van (groot kaliber) puur varkensvlees en flessen wijn te gooien. De terroristen verdwenen weer terwijl ze 'Ga naar de bar (Allez au bar, woordspel op Allah-uh-akbar) riepen. De beweging Alla Péro (woordspel op à l'apéro ('n aperitiefje) en Allah) heeft de aanslag opgeëist.

volgende keer:
Hoe zeg je in het Frans: 'nu ik toch bezig ben' ?

hoe vertaal je 'blik' in het Frans?

boîte - canette - conserve - coup d' oeil - fer-blanc - horizon - oeil - pelle à poussière - regard 

Ons woord 'blik' kan verschillende betekenissen hebben. Laten we meteen twee hoofdbetekenissen uit elkaar houden: 'blik' kan duiden op een oogopslag of het kan een materiaal aanduiden. In de eerste betekenis gebruik je in principe het woord regard en soms het woord oeil ('oog'). Zo is een 'smekende blik' un regard suppliant en een 'doordringende blik' un regard perçant. Een 'geoefende blik' kun je ook een oeil exercé noemen en als je ergens 'een blik op werpt' dan zeg je jeter un coup d'oeil sur. Wil je je blik verruimen, dan kun je élargir son horizon ('zijn horizon verbreden').
Blik in de betekenis 'plaatstaal' is fer-blanc (lett. 'wit ijzer'). Een blik waarin je iets kunt bewaren is dan ook une boîte en fer-blanc, maar meestal wordt dat en fer-blanc gewoon weggelaten: une boîte de légumes ('een blikje groenten'), une boîte de biscuits ('een blik koekjes'). 'Groenten uit blik' kun je des légumes en boîte noemen of des légumes en conserve. Ook een 'blikje cola' is une boîte de coca, al wordt bij blikjes frisdrank en bier steeds vaker het woord canette gebruikt. 
En dan hebben we natuurlijk nog 'stoffer en blik': pelle et balayette, waarbij de pelle (verkort voor pelle à poussière) het blik is en de balayette (lett. 'bezempje, vegertje') de stoffer. 

volgende keer:
Hoe zeg je in het Frans 'ja, dat was te verwachten' ?

travailler pour le roi de Prusse

voor de kat zijn k.. werken
('voor de koning van Pruisen werken')

Als je hard moet werken voor niets of moet werken zonder dat je er voor betaald krijgt, kan er in het Frans gezegd worden dat je voor de koning van Pruisen werkt. Maar om welke Duitse koning hebben we het dan en waarom? Er circuleren tenminste drie verklaringen. De eerste veronderstelt dat huursoldaten aan het begin van de achttiende eeuw werkelijk belachelijk onderbetaald werden door het Pruisische hof.
Een tweede verklaring wordt gevonden in een liedje uit 1757 waarin de spot werd gedreven met de nederlaag van de prins van Soubise in Rossbach. In dat liedje komt de versregel Il a travaillé pour le roi... de Prusse voor.
Maar door velen wordt aangenomen dat het om een specifieke Pruisische koning ging, nl. Frederik-Willem de Eerste (afgebeeld op het plaatje), vader van Frederik de Tweede, de overwinnaar van de slag bij Rossbach. Zowel de wreedheid als de gierigheid van deze Pruisische koning spraken tot de verbeelding.

volgende keer:
Hoe vertaal je 'blik' in het Frans?

se mouiller les pieds

natte voeten krijgen / op dwangarbeid gestuurd worden
('natte voeten krijgen')

We worden even door de actualiteit ingehaald ('werken voor de kat zijn k...' volgt morgen alsnog), want Parijs is al dagen in de ban van een standbeeld bij de Pont de l'Alma, een brug bij de Eiffeltoren niet ver van de plek waar ruim twintig jaar geleden Lady Di verongelukte. Het standbeeld dat in de volksmond Le Zouave wordt genoemd krijgt natte voeten als de waterstand in de Seine gevaarlijk hoog wordt. Momenteel is het water hem zelfs tot boven de knieën gestegen, zoals op het plaatje te zien is. Boten kunnen niet meer onder de bruggen varen. Er mag überhaupt niet meer gevaren worden op de Seine en de kades zijn overgelopen. Cafés en andere etablissementen aan de Seine zijn gesloten. Vandaag wordt de hoogste waterstand, zo'n zesenhalve meter verwacht. Dat schijnt overigens nog geen record te zijn. Een eeuw eerder stond het beeld tot zijn schouders in het water...

de Zouave in beter tijden

Meestal wordt de uitdrukking letterlijk gebruikt, maar aan het begin van de twintigste eeuw werd het ook wel gebruikt in het bargoens om aan te geven dat iemand werd veroordeeld tot dwangarbeid. De beruchtste plekken daarvoor bevonden zich in Frans Guyana (denk aan het beroemde verhaal van Papillon, maar ook de onfortuinlijke kapitein Dreyfuss zat daar een lange straf uit) en Nieuw-Caledonië, beide in of aan de oceaan gelegen.

volgende keer:

alsnog: kun je in het Frans ook voor de kat zijn k.. werken?

un fesse-mathieu

een krentenkakker
('iemand die Mattheüs een pak voor zijn billen geeft')

In beide uitdrukkingen speelt het achterwerk een rol, zij het op een geheel andere wijze. Het werkwoord fesser betekent 'een pak slaag, billenkoek geven', afgeleid van het woord fesse ('bil'). Hoewel... dat schijnt eerder een volksetymologie te zijn, door de toevallige overeenkomst van fesser (dat eigenlijk 'slaan met een roe' betekent) met het woord fesse voor 'bil'. Maar wat heeft het afranselen van Mathieu te maken met gierigheid en uitpersing? 
Mathieu is de evangelist en apostel Mattheüs, die, voordat hij zich bekeerde, tollenaar was en dus belasting inde. In vroeger tijden werden woekeraars dan ook les confrères de Saint-Mathieu genoemd. In de zestiende eeuw was mathieu een aanduiding voor een schuldeiser en fesser Saint-Mathieu betekende 'uitpersen, woekerprijzen vragen'. Er is wel geopperd dat dat fesser in de uitdrukking terecht is gekomen om daarmee aan te geven dat iemand die woekerprijzen vroeg daarmee de evangelist Mattheüs in een kwaad daglicht stelde door zijn eerdere beroep uit te oefenen. Maar helemaal zeker weten we het niet...

volgende keer:
Kun je in het Frans ook voor de kat zijn k.. werken?

au pied levé

op stel en sprong, hals over kop
('met geheven voet')

Wij kunnen ook iemand van het ene op het andere moment, 'op staande voet' ontslaan. In het Frans til je juist net je voet op.
Stel je voor dat je ergens staat te dagdromen en dat je ineens het idee krijgt om ergens naartoe te gaan. Precies op dat moment vraagt iemand je iets. Dan moet je dus - met net opgeheven voet - snel iets improviseren. Dat was aanvankelijk de context waarin de uitdrukking gebruikt werd, maar al gauw breidde de betekenis zich uit tot alle situaties waarin iemand op het laatste moment moet improviseren. 

volgende keer:
Heb je in het Frans ook 'krentenkakkers' en hoe heten die dan?

avoir dans le collimateur

in de smiezen hebben, in de gaten houden
('in het vizier hebben')

Tja, wat is eigenlijk een smies? Zit dat ergens boven je lurf, of zo? 'Lurven' en 'smiezen' zijn Nederlandse woorden die los eigenlijk niets betekenen. Zo niet een collimateur. Het is een optisch instrument - bijvoorbeeld in een jachtvliegtuig - dat het mogelijk maakt zich tijdelijk heel precies op een doel te concentreren, om het vervolgens  te beschieten of juist met rust te laten. In de uitdrukking van vandaag heb je vooral mensen 'in het vizier'. Zo kun je bijvoorbeeld een werknemer in de gaten houden van wie je vermoedt dat hij zijn werk niet goed doet.

volgende keer:
Hoe zeg je in het Frans 'hals over kop' of 'op stel en sprong'?

vitesse limitée à 80 km/h

Een dagje later dan beloofd, want in het kader van de onthaasting ben ik gisteren gaan wandelen over de Duits-Nederlandse grens in de Achterhoek en ach... u had het natuurlijk al wel begrepen, het plaatje links ging over snelheidsbeperking, dus dat past ook wel.
In Frankrijk heeft een nieuwe regeringsmaatregel de afgelopen tijd veel stof doen opwaaien. Het gaat om iets waar wij al heel lang aan gewend zijn: een beperking van de snelheid op provinciale (departementale) wegen. Op alle wegen buiten de bebouwde kom zonder afscheiding tussen de rijbanen mag sinds 8 januari 2018 niet meer 120 gereden worden, maar 80. Daarop heeft een creatieveling enkele woordspelletjes gemaakt: désormais je roule à quatre vins (quatre-vingts), tous comptes faits c'est mieux qu'à sans vin (cent vingt). Het woordspelletje is gebaseerd op de identieke uitspraak van de getallen 80 en 120 en de woorden waardoor ze zijn vervangen: 'Voortaan rijd ik op vier wijnen (tachtig). Dat is in ieder geval beter dan zonder wijn (honderdtwintig). Of het daarmee nou veiliger wordt op de Franse wegen?...

volgende keer:
Hoe kun je in het Frans iemand in de smiezen hebben?

un étouffe-chrétien

een machtig gerecht, een bom
('een christenverstikker')

Zou de Heilige Vader iets gegeten hebben dat te zwaar op de maag ligt? Feit is in ieder geval dat zo'n gerecht (vaak gaat het over machtige toetjes, zoiets als wat wij bijvoorbeeld een 'chocoladebom' noemen) in het Frans een christenverstikker wordt genoemd. Betekent dat trouwens dat hindoes, moslims, boeddhisten en atheïsten zich niet in zo'n gerecht zouden verstikken? Jawel, maar de uitdrukking dateert nog uit de tijd dat onze maatschappij nog niet zo multicultureel en/of ontkerkelijkt was en waarin een christen dus synoniem was met 'burger' of 'menselijk wezen'. De Franse site www.expressio.com noemt in dit verband als voorbeeld de montecao (een uit Spanje overgewaaid koekje dat - soms gevuld met Nutella - eenmaal in de mond genomen, de hele mondholte vult en ademen haast en praten totaal onmogelijk maakt.

voor de volgende keer een raadseltje (met dank aan een trouwe lezeres):

Op welke Franse actualiteit heeft dit plaatje betrekking? (antwoord volgt morgen)

qu'à cela ne tienne

dat mag de pret niet drukken

Een van de betekenissen van het werkwoord tenir ('houden') is 'afhangen van, liggen aan'. Zo kun je bijvoorbeeld zeggen: Il ne tiendra à vous que... ('Het ligt alleen aan u of..., Als u het wilt, dan..., U hebt het voor het zeggen als...')

Het cela ('dat') in de uitdrukking staat voor een bepaalde moeilijkheid, iets wat in de weg zou kunnen liggen. Volgens de spreker gaat het hier echter om een futiel obstakel, dat met groot gemak uit de weg geruimd kan worden. 'Laat het daar dus niet van afhangen, laat maar gerust buiten beschouwing' zeg je dus eigenlijk.

volgende keer:

Wat is in godsnaam een 'christenverstikker' ?

il y a anguille sous roche

er schuilt een addertje onder het gras
('er is aal onder rots')

Beide uitdrukkingen lijken wel op elkaar. Een addertje is ook een glad dier zonder ledematen en die zie je ook niet meteen als hij onder het gras verscholen is. Een slang duidt op onheil, maar een aal? Nou ja, het is in ieder geval een aaseter, dus wat betreft is het niet vreemd dat hij met onraad wordt geassocieerd. Maar er is meer aan de hand. Een aal is een nachtdier en zodra het dag is, zoekt hij dan ook bewust de duisternis op, door zich bijvoorbeeld onder een steen te verschuilen. Raap je zo'n steen op, dan kan hij dus plotseling - als een pissebed - tevoorschijn komen. 

Dat de aal in het Frans in verband wordt gebracht met list en bedrog, heeft waarschijnlijk ook met de klank van het woord anguille zelf te maken. Ook de voornaam Guillaume ('Willem') heeft lange tijd symbool gestaan voor list en bedrog. Het inmiddels in onbruik geraakte werkwoord guiller betekende ook 'bedriegen'. Het werkwoord heeft twee herkomsten: enerzijds uit het Frankische wigila dat 'bedrog' betekende, en anderzijds uit het Middelnederlandse gilen dat 'laten gisten' (van bier) betekende, maar ook figuurlijk gebruikt kon worden voor 'het gevecht ontwijken, er heimelijk vandoor gaan'. 

En zo zie je maar, de herkomst van een uitdrukking is niet altijd eenduidig...

volgende keer:

Hoe zeg je in het Frans: 'dat mag de pret niet drukken' ?

foutre le bordel

rotzooi maken
('het bordeel neuken' ?)

Ik heb het maar tussen haakjes gezet, maar eigenlijk is het natuurlijk zo. Le bordel is nog steeds de aanduiding voor het bordeel en de oorspronkelijke betekenis van foutre is neuken. De termen passen dus prima bij elkaar en toch is de betekenis behoorlijk verzwakt of in ieder geval verschoven. Het meest is dat het geval met het werkwoord foutre dat in omgangstaal al bijna dezelfde neutrale betekenis heeft gekregen als faire ('doen, maken'). Denk maar aan Je n'ai rien à foutre ('ik heb niets te doen'). Toch blijft er meestal wel een negatieve uitstraling aan zitten: Tu n'as rien à foutre ici betekent niet dat de ander geen idee heeft wat hij of zij moet doen, maar eerder 'Je hebt hier niets te zoeken'. En Cela m'est égal ('het is me om het even') of Ça dépend ('hangt ervan af') klinkt toch net wat geïnteresseerder dan Je m'en fous ('het kan me geen reet schelen'). 

Dan het woord bordel. In de juiste context heeft het woord dezelfde betekenis als bij ons, maar je gebruikt het ook om chaos en wanorde mee aan te duiden. Als je nooit je kamer opruimt, kan er tegen je gezegd worden: C'est le bordel ici ('wat een rotzooi!'). En zo betekent uiteindelijk foutre le bordel niet dat je van de diensten van alle medewerk(st)ers van een bordeel gebruik maakt, maar dat je een chaos veroorzaakt, rotzooi maakt. Le chat op de cartoon vraagt zich af : 'Komt opruimen eigenlijk niet neer op het veroorzaken van chaos in je wanorde?' Dat kennen we vast. Vind maar eens iets terug als je net hebt opgeruimd...

volgende keer:

Kan er in het Frans ook een addertje onder het gras schuilen?

de pied en cap

van top tot teen
('van voet tot hoofd')

Het is ook de naam van een bedrijf dat je van top tot teen in historische kledij kan hullen. De volgorde is tegenovergesteld aan de Nederlandse uitdrukking, maar het komt op hetzelfde neer: van voet tot hoofd betekent dus 'compleet, helemaal'. Overigens is cap een woord dat in het moderne Frans helemaal niet meteen aan een 'hoofd' doet denken. Het wordt nu eerder gebruikt om een 'kaap' aan te duiden. Maar in het Provençaals van de dertiende eeuw was cap (van het Latijnse caput) de aanduiding voor een hoofd. In een andere oude uitdrukking kun je je ook se trouver cap à cap avec quelqu'un, wat in moderner Frans eerder se trouver tête à tête avec quelqu'un zou klinken ('een onderonsje hebben').

volgende keer:

gaan we een enorme chaos veroorzaken...

avoir la main lourde

royaal inschenken, uitschieten met
('een zware hand hebben')

De uitdrukking lijkt zoiets te betekenen als 'zwaar op de hand zijn', maar dat is niet het geval. Van oorsprong had de uitdrukking betrekking op een ober die te veel drank schenkt. Hij had kennelijk zo'n zware hand dat hij niet in staat was zijn hand weer op tijd op te heffen, zodat hij maar bleef doorschenken. Vandaar werd de betekenis uitgebreid naar alle mogelijke excessen. Laat ik een aantal voorbeelden geven van het gebruik van de uitdrukking:

il avait la main lourde pour essayer de me changer ('hij probeerde me met harde hand te veranderen'). Il a parfois la main lourde ('hij gaat soms ruw te werk'). Mamie a eu la main lourde avec le poivre ('Oma is een beetje uitgeschoten met de peper') On a la main lourde derrière le bar ('er wordt hevig geschonken achter de bar'). Elle a la main lourde ('ze is wat hardhandig'). 

volgende keer:

Hoe zeg je in het Frans 'van top tot teen' ?

hoe vertaal je 'verkeerd' in het Frans?

à l'envers - de travers - faux - gauche - de guingois - incorrect - mal - mauvais - se tromper de

Als 'verkeerd' ook letterlijk 'verkeerd om' betekent, zoals op de foto, dan is dat à l'envers. Dit woord is ook de basis van een op straat veel gebruikte jongerentaal, het verlan (l'envers verkeerd om), waarin de lettergrepen van woorden worden omgedraaid: bizarre wordt zarbi en tomber wordt béton. Bedoel je met 'verkeerd' eerder 'scheef' dan kun je ook de travers of informeel de guingois gebruiken. Maar vaak bedoel je met 'verkeerd' gewoon 'niet goed' en dan kom je dus terecht bij mal of mauvais : prononcer mal is 'verkeerd uitspreken' en een 'verkeerd antwoord' is une réponse mauvaise of une réponse incorrecte. 'Op het verkeerde pad terechtkomen' is mal tourner en 'op een verkeerd spoor zitten' être sur une mauvaise (of fausse) piste. Faux gebruik je ook bijvoorbeeld in un faux mouvement ('een verkeerde beweging') of faire fausse route ('de verkeerde kant opgaan'). In dat laatste geval kun je ook het werkwoord se tromper de ('zich vergissen in') gebruiken: se tromper de route zoals je ook kunt se tromper de personne ('de verkeerde voor zich hebben'). Je kunt avoir fait un faux numéro ('een verkeerd nummer gedraaid) of s'être trompé de numéro. Stap je met je verkeerde been uit bed, dan doe je dat met je linkerbeen: se lever du pied gauche. 

volgende keer:

Betekent avoir la main lourde dat je 'zwaar op de hand' bent?

rire dans sa barbe

in zijn vuistje lachen
(in zijn baard lachen)

Als wij heimelijk lachen of ons verkneukelen zien we iemand zijn mond in zijn vuistje verbergen of houden we een hand voor onze mond om het leedvermaak niet al te openlijk te vertonen. Toch zal het slachtoffer - misschien wel juist door dit gebaar - maar al te duidelijk en pijnlijk doorhebben wat er aan de hand is. Of dergelijk leedvermaak in het Franse taalgebied is voorbehouden aan mannen, weet ik niet, maar Fransen verbergen hun lach in hun baard...

volgende keer:

Hoe vertaal je 'verkeerd' in het Frans?

cul-de-jatte

iemand zonder benen
('komkont/schaalkont')

Onlangs werd het in 1969 verschenen curieuze boek Catalogue d'objets introuvables van Jacques Carelman heruitgegeven. Dit boek staat vol met ontwerptekeningen van niet bestaande, soms surrealistische voorwerpen. Sommige van deze voorwerpen zijn inmiddels wel gerealiseerd, zoals een ligbad met een deurtje. Andere zijn alleen daadwerkelijk vervaardigd voor een driedimensionale tentoonstelling.

Op het plaatje hiernaast zien we een ruststoeltje voor iemand die tijdens een lange wandeling even zou willen gaan zitten, daaronder een bed voor een evenwichtskunstenaar die zelfs 's nachts wil blijven trainen en rechtsboven een stoel voor cul-de-jatte, mensen zonder benen. Het Frans heeft nogal wat samengestelde woorden met het woord cul ('kont, het onderste gedeelte'). Zo bespraken we eerder al eens cul-de-sac voor een doodlopende weg, die dus vergeleken wordt met het onderste van een zak. Als je daar eenmaal aankomt, kun je niet verder, net als in een doodlopende straat. Het onderstel van een persoon die beide benen mist doet qua vorm denken aan een kom of schotel zonder pootjes en daarom worden deze personen in het Frans aangeduid met de term cul-de-jatte. 

volgende keer:

Lachen Fransen ook in hun vuistje?

qui se fait brebis le loup le mange

al te goed is buurmans gek
(wie zich tot schaap maakt wordt door de wolf gegeten)

Zowel de Franse als de Nederlandse uitdrukkingen bestaan al lang en worden misschien niet meer zo vaak gebruikt. Het is een waarschuwing voor al te goedmoedige en zachtaardige mensen. Wie zich te zachtaardig toont loopt het risico misbruikt te worden door mensen met minder zuivere motieven. Wij kennen natuurlijk de wolf in schaapskleren waar we als goedgelovige mensen voor op moeten passen, maar in deze uitdrukking is de zachtmoedigheid zelf het probleem. Een schaap staat symbool voor zwakheid en onderwerping. Om weerstand te bieden aan een wolf, zou je zelf ook iets van die wolf moeten hebben, anders ga je geheid voor de bijl. Van andere schapen hoef je niets te verwachten, zoals het plaatje laat zien: een kudde schapen is onbezorgd op weg naar het slachthuis. Het zwarte schaap is de enige die zich afvraagt waar ze eigenlijk heen gaan en de reactie van een ander schaap is dat hij niet de intellectueel moet gaan uithangen. Hij moet zich dus gewoon mee laten voeren naar de slachterij...

volgende keer:

Wat bedoelt een Fransman met een 'komkont' of een 'schaalkont'?

ça me botte

dat past bij mij, dat vind ik geweldig
('dat laatst me')

Het komt soms heel nauw met handschoenen en laarzen, maar als je echt geluk hebt, dan zitten ze als gegoten. Dat heeft in het Frans geleid tot het werkwoord botter ('laarzen') waarvoor wij in het Nederlands geen equivalent hebben. Aanvankelijk werd het woord ook alleen in deze context gebruikt: cette chaussure vous botte bien ('deze schoen past u goed, zit u als gegoten'), maar de bekende schrijver Flaubert gebruikte de uitdrukking halverwege de negentiende eeuw voor het eerst in overdrachtelijke zin. Nu kun je het zeggen over alles en iedereen die je plezier verschaft en zoals je kunt zien heeft de stad Nevers het als motto gekozen: Nevers, ça me botte ! ('Nevers is echt iets voor mij / Nevers vind ik geweldig!') Of kijk naar deze reclame voor het beroep boer: 'Boer zijn, dat is echt iets voor mij':

volgende keer:

Wij kennen een wolf in schaapskleren, maar wat doet een wolf met ons in schaapskleren?

se jeter dans la gueule du loup

bron: dedexpressions.com

zich in het hol van de leeuw wagen
('zich in de muil van de wolf werpen')

Ook al passeren de eerste wolven weer onze grens en leven ze - tot afgrijzen van veel schaapherders - al weer enige tijd in Frankrijk, de wolf - laat staan de leeuw - vormt voor de mens niet meer het gevaar dat hij ooit was. Maar in onze sprookjes en spreekwoorden blijft hij dat beeld houden: denk aan de boze wolf van Roodkapje of de zeven geitjes of de mens die bij volle maan in een weerwolf kan veranderen.

Als er iets aan de wolf is dat ons angst inboezemt, dan is het natuurlijk wel zijn vervaarlijke muil met scherpe tanden. In de vijftiende eeuw keek men zeer op van iemand die zich willens en wetens in de buurt waagde van een roedel wolven en daarmee het risico nam verscheurd te worden door de bloeddorstige wilde dieren. Misschien had men er aanvankelijk ontzag voor, maar men zag dat vooral als een onverantwoord risico.

volgende keer

'Laarzen' kan in het Frans ook een werkwoord zijn. Wat zou dat dan wel betekenen?

se donner une contenance

zichzelf een houding geven

Tja, hoe ga je staan als je je niet helemaal zelfverzekerd voelt in een bepaalde situatie? De meeste pubers voelen zich zo in zowat elke situatie, en dat heeft Ineke Dijkstra meesterlijk getoond in haar serie foto's aan het strand. Waar laat je je te lange armen als je er bijvoorbeeld geen sigaret of mobiele telefoon in kunt stoppen? Door in te flitsen en een kikkerperspectief te kiezen zet de fotografe de modellen toch op een voetstuk en zien we op het voorbeeld hiernaast met een beetje goede wil zelfs de Aphrodite van Botticelli die uit het zeeschuim geboren wordt.

Maar even terug naar de uitdrukking waarmee we het nieuwe jaar beginnen: je gebruikt dus niet het Franse woord attitude dat normaal dient om het woord 'houding' aan te duiden, maar contenance, dat echt speciaal wordt gebruikt voor deze unieke betekenis, hoewel het ook een alternatief kan zijn voor contenu ('inhoud'). Hoe geef je dus in feite inhoud aan je wil om een beetje zelfverzekerd over te komen?

volgende keer:

Hoe waag je je in het Frans in het hol van de leeuw?