de but en blanc

recht voor zijn raap
('van schootsvlak naar doelwit')

De uitdrukking is in de zeventiende eeuw in de plaats gekomen van de pointe en blanc, waarbij pointe stond voor de plek waarvandaan je de boog of het geweer op het doel richtte (pointer). Het woord but zou vervolgens een vervorming zijn van butte de tir, dat letterlijk 'schietheuveltje' betekent, wel een beetje verwarrend natuurlijk, omdat but juist weer 'mikpunt, doel' betekent. Het woord blanc staat voor 'doelwit', dat tegenwoordig in het Frans aangeduid wordt met het woord cible. Uiteindelijk zeg je dus dat je rechtstreeks van de schootsplek in het doel schiet, recht voor zijn raap dus. Dat lijkt erg voor de hand liggend, maar eigenlijk kun je met pijl en boog alleen op korte afstand direct op doel schieten. Bij een schot op afstand komt heel veel meet- en inschatwerk kijken en moet je je pijl juist in een bepaalde boog schieten. Daarmee wordt de but en blanc ('recht voor zijn raap') een stuk inzichtelijker.

volgende keer

Hoe kun je je op zijn Frans aanstellen?

on aurait entendu une mouche voler

je kon een speld horen vallen
('je had een vlieg horen kunnen vliegen')

Misschien zijn de Fransen wat hardhorender dan de Nederlanders of ze hebben vaker plavuizen of parketvloeren dan vloerbedekkingen, maar ik heb de indruk dat een vlieg toch meer lawaai maakt dan een vallende speld. Er bestaat overigens ook een variant van de uitdrukking: on aurait entendu trotter une souris ('je had een muis kunnen horen trippelen'). Ook die hebben me toen ik nog op Spangen woonde, menigmaal uit mijn slaap gehouden, dus hoe luidruchtig onze reputatie als Nederlanders ook moge zijn, ik blijf onze vallende speld geruislozer vinden dan de Franse voorbeelden. Maar misschien kan een andere taal ons nog overtroeven?

volgende keer

Over de Nederlandse reputatie gesproken: hoe zeg je in het Frans 'recht voor zijn raap'?

discuter du sexe des anges

muggenziften, haarkloven
('discussiëren over het geslacht van engelen')

'Yes!' lijkt deze androgyne gestalte te zeggen. Waarover hij/zij zo blij is, zullen we niet meer te weten komen, maar over de vraag of het een hij of een zij is, is wel degelijk uit en te na gediscussieerd op 29 mei 1453 in Constantinopel. Terwijl de Turkse aanvallers op de muren beukten, bespraken de Byzantijnse geestelijken deze netelige - in onze moderne ogen futiele - kwestie. Daarmee werd de uitdrukking in het Frans een manier om aan te geven dat mensen zich met een zinloze discussie bezighouden, terwijl ze zich beter ergens anders over zouden kunnen buigen.

Nu we het toch over engelen hebben: rire aux anges betekent 'gelukzalig' of ook 'onnozel lachen'. Être aux anges is de Franse variant van 'in de wolken zijn'. Waar bij ons een dominee voorbijkomt als er een plotselinge stilte valt, ligt dat in het Frans aan het verschijnen van een engel: un ange passe ('een engel komt voorbij'). Tenslotte een term uit de wijnbouw: la part des anges ('het engelendeel') is de benaming voor het gedeelte van de wijn dat tijdens de rijping in het vat verdampt. Dat mogen de engelen opdrinken, de gerijpte wijn is voor ons...

volgende keer

Nu we het toch over stilte hebben, kun je in het Frans ook een speld horen vallen?

mettre au pied du mur

voor het blok zetten
('aan de voet van de muur zetten')

Als je met de rug tegen de muur komt te staan, kun je geen kant meer op, dan is er geen uitweg meer. Je zult moeten handelen of alle onheil gelaten op je af laten komen. Je kunt in het Frans ook zeggen: C'est à prendre ou à laisser (lett. 'het is om te nemen of te laten', 'slikken of stikken'). 

De uitdrukking dateert overigens uit de zestiende eeuw en komt uit de schermgevechten. Als je bij het schermen iemand met het zwaard tegen een muur aan wist te dwingen, dan kon je tegenstander geen kant meer op...

volgende keer

gaan we ons met engelen bezig houden.

c'est un pavé dans la mare

een knuppel in het hoenderhok / dat slaat in als een bom
('een straatsteen in de poel')

Je zult maar lekker in het lentezonnetje aan het water zitten genieten, komt daar een of andere onverlaat aan die de rust verstoort door een zware straatsteen in het water te donderen. Ongetwijfeld schrik je net als een stel kippen waartussen een knuppel wordt gegooid. Dat slaat in als een bom inderdaad. 

Maar ook al blijf je op zijn Brits flegmatisch en onverstoord, dat geldt niet voor het water dat flink gaat bewegen en vertroebeld raakt en dat is precies het beeld dat de uitdrukking wil oproepen.
Op het plaatje wordt overigens gereageerd op een boek van Nobelprijswinnaar Jean Tirole waarin deze een hervorming van de Franse arbeidswet voorstelt.

volgende keer

Hoe zet je in Frankrijk iemand voor het blok?

hoe vertaal je 'zitten' in het Frans?

aller - y avoir - arrêter de - être - être assis - être en train de - faire - fréquenter - toucher à - se trouver, etc., etc.

Deel drie van de onmogelijke trilogie staan-liggen-zitten. Allereerst geldt weer dat als het alleen gaat om een plaatsaanduiding de werkwoorden y avoir, être en se trouver voldoen: il y a une tache dans mon T-shirt ('er zit een vlek in mijn T-shirt'), il est dans la salle de classe ('hij zit in het lokaal') en ils se trouvent dans le bus ('ze zitten in de bus').

Wil je echt de nadruk leggen op de zittende (dus niet staande of liggende) positie, dan gebruik je être assis : est-ce que vous étiez assis ou debout ? ('zat u of stond u?'). 

Ja, en dan komt er een hele rits idiomatische uitdrukkingen met 'zitten', die afhankelijk van de betekenis steeds weer anders vertaald moeten worden. Een kleine greep uit het repertoire:

Om te zeggen dat je op een school zit, kun je aller à of fréquenter gebruiken: je vais au lycée, je fréquente le lycée ('ik zit op het lyceum').

Als je ergens aan zit, gebruik je het werkwoord voor 'aanraken': Ne touche pas à ton nez tout le temps ! ('zit niet de hele tijd aan je neus!').

Net als 'staan te' en 'liggen te' kun je 'zitten te' vertalen met être en train de ('bezig zijn met'): elle est en train de téléphoner ('ze zit te bellen'). Andersom, als je wilt dat iemand ergens mee ophoudt, dan kun je arrêter de ('stoppen met') gebruiken: arrête de te plaindre ! ('zit niet zo te klagen!')

Ook het werkwoord faire kan uitkomst bieden, bijvoorbeeld als je zegt dat je 'op tennis zit': je fais du tennis.

En als een kledingstuk als gegoten zit, gebruik je het werkwoord aller ('gaan'): cette robe va à merveille ('die jurk zit fantastisch').

Maar zo zijn er nog honderden betekenissen van het werkwoord 'zitten'. Ik laat het hier even bij en hoop dat u daar niet al te zeer mee zit...

volgende keer

Hoe gooi je in het Frans de knuppel in het hoenderhok?

scier la branche sur laquelle on est assis

je eigen glazen ingooien

('de tak waarop je zit afzagen')

Ja, dat is natuurlijk niet handig. Maar ja, je hebt nu eenmaal van die mensen, die bijvoorbeeld een keiharde verkiezingsbelofte doen en zich er vervolgens zo over verbazen dat hun eigen partij er nog even over moet discussiëren. Maar ja, je bent nu eenmaal een uiterst succesvol zakenman, dus je gooit gewoon de knuppel in het hoenderhok (ook een aardige uitdrukking trouwens, laten we die maandag bespreken...) door ze voor het blok te zetten (o.k., doen we die dinsdag...): gewoon ophouden met dat geleuter en stemmen. En dan stemmen ze natuurlijk vo... eh tegen. Maar dat was niet de bedoeling. Nou ja, wij kunnen er niet mee zitten. Laat sommige mensen maar gewoon hun eigen glazen ingooien. 

Dan nog even naar het plaatje: welke houding kan redelijkerwijs niet worden aangenomen door het personage? Antwoord: positie B, want uit de andere plaatjes blijkt dat hij rechtshandig is. Op plaatje B houdt hij de zaag vast met zijn linkerhand. Een beetje flauw, maar goed...

volgende keer

Hoe vertaal je 'zitten' in het Frans?

être une lavette

een slapjanus zijn
('een vaatdoekje zijn')

Uitleg overbodig. Als je je zo gemakkelijk laat gebruiken, zo week bent, je zonder morren laat bezoedelen als een vaatdoek, dan heb je uiteraard geen ruggengraat, maar ben je een slapjanus. Eerder bespraken we al de uitdrukkingen avoir du sang de navet (lett. 'knollenbloed hebben') en avoir du sang de poulet ('kippenbloed hebben') die wat nadere uitleg vereisen.

volgende keer

Hoe gooi je in het Frans je eigen glazen in?

une tarte à la crème

een dooddoener, een loze kreet
('een roomtaartje')

Met slagroomtaartgevechten heeft de uitdrukking niets te maken, wel met het in de zeventiende eeuw uiterst populaire spelletje corbillon (lett. 'mandje'), waarbij je op de vraag que met-on dans mon corbillon ? ('wat leg je in mijn mandje?') zo veel mogelijk woorden op -on moest noemen.

In Molières L'école des femmes vertelt de hoofdpersoon Arnolphe dat zijn ideale vrouw zo dom moet zijn dat ze op deze vraag une tarte à la crème antwoordt. Dit is nog maar het begin, want in het volgende toneelstuk La critique de l'école des femmes komt een korte dialoog voor tussen de markies, Dorante, Elise en Uranie waarin maar liefst tien keer het woord tarte à la crème wordt uitgesproken, wat een groot komisch effect heeft. De personages denken met het woord meer gewicht te geven aan wat ze zeggen, terwijl het om een holle frase gaat. 

Dan kun je je tenslotte nog afvragen waarom Molière nu juist voor het roomtaartje gekozen heeft. Dat zou wel eens te maken kunnen hebben met de gewoonte van het toenmalige publiek om meegebrachte rijpe appels en appel (en room?)taartjes naar acteurs te gooien over wie ze ontevreden waren...

volgende keer

Hoe noem je in het Frans een 'slapjanus'?

au pied de la lettre

letterlijk, strikt genomen
('op voet van de letter')

Het gebeurt helaas steeds vaker dat mensen ('heilige') teksten volstrekt letterlijk nemen zonder er enige interpretatie op los te laten. De zegswijze is overigens zelf afkomstig uit de Bijbel, waar Paulus het in een brief aan de Korintiërs heeft over zondaars die door de letter van de wet ter dood worden veroordeeld maar door de geest van God recht op het eeuwig leven krijgen. Daaruit is in onze taal het onderscheid tussen de 'letter van de wet' en de 'geest van de wet' ontstaan, niet precies dus zoals het in de Bijbel werd gebruikt, maar toch... Het woord pied moet hier opgevat worden als 'maat', zoals je ook op voet van gelijkheid met iemand kunt staan en je iets dus op de letter of op de geest van de wet kunt afmeten.

volgende keer

Hoe noem je een 'dooddoener' in het Frans?

il y a fort à parier que

tien tegen één dat / je kunt ervan op aan dat
('er is sterk te wedden dat')

Nee, Parijs wordt niet uit de illegaliteit gehaald. Het woord paris in de titel van de cartoon is het meervoud van pari ('weddenschap, gokspel'). Het werkwoord parier betekent 'wedden, gokken, inzetten'. Als de kans ergens op erg groot is, kun je dus zeggen il y a fort à parier que... Zo kun je bijvoorbeeld ook zeggen: Je l'aurais parié ! ('als ik het niet dacht!') of tu es fier, je parie ? ('je bent vast trots, neem ik aan').

De cartoon gaat over de legalisatie van het online gokken op sportief gebied. De vraag die de sportliefhebber voorgelegd krijgt, lijkt hem een eitje:

' Hoe ver zal het Franse elftal komen ? 

0 tot in de finale

0 tot de halve finale

0 tot de bar in het hotel

Les paris sont ouverts. ('Weddenschappen kunnen afgesloten worden').

volgende keer

Hoe zeg je in het Frans dat je iets niet te letterlijk moet nemen?

c'est dans les vieux pots qu'on fait la meilleure soupe

oude methodes die hun dienst hebben bewezen, zijn vaak de beste
('in de oude potten maakt men de beste soep'; op het plaatje: 'Oude potten, o.k., maar je had wel de spinnenwebben weg mogen halen')

Mocht iemand een mooi Nederlands equivalent kennen van deze uitdrukking, dan houd ik me aanbevolen. De uitdrukking dateert uit de tijd dat de soep nog werd bereid in een grote ijzeren of aardewerken ketel op een driepoot of opgehangen aan een hangijzer in de schouw. Deze pot werd nooit gewassen, hij werd doorrookt. Op het overgebleven restje soep werd weer nieuwe soep gemaakt, die daarmee intenser van smaak werd. 

De Fransen zouden de Fransen niet zijn, als er naast de culinaire niet ook weer een oh-là-là-connotatie werd gegeven aan deze uitdrukking. Vaak verwijst men met deze uitdrukking namelijk niet zozeer naar oude methodes, maar naar wat oudere dames (inmiddels misschien ook heren?...) die op seksueel gebied meer ervaring met zich meebrengen en daarom de voorkeur verdienen boven jongere dames. 

volgende keer

gaan we wedden...

hoe vertaal je 'liggen' in het Frans?

aller, y avoir, attirer, dépendre (de), être, être allongé, être couché, être étendu, être situé, être en train de, gésir, reposer, tenir (à), se trouver

Nu we het onmogelijke 'staan' behandeld hebben, kan ik natuurlijk niet achterblijven met de andere posities 'liggen' en 'zitten'. Deze week bespreken we enkele mogelijke vertalingen van het werkwoord 'liggen'.

Allereerst geldt natuurlijk voor 'liggen' hetzelfde als voor 'staan' als we gewoon willen aangeven dat iets zich in de ruimte bevindt. Je kunt dan gewoon zeggen dat het in die ruimte 'is' of 'zich bevindt'. Je hebt dan dus de keuze uit y avoir, être en se trouver : il y a un livre sur la table ('er ligt een boek op de tafel'), le chat est sur le canapé ('de kat ligt op de bank') of les enveloppes se trouvent dans le tiroir ('de enveloppen liggen in de la'). 

Wil je echt aangeven dat iemand uitgestrekt ligt (en dus niet staat of zit), dan kun je weer een element toevoegen aan het werkwoord être. Je hebt de keuze uit être allongé ('languit liggen'), être couché ('(in bed/op de bank) liggen') en être étendu ('uitgestrekt liggen'). 

We kunnen met 'liggen' ook bedoelen 'gelegen zijn'. Een van de mogelijke vertalingen is dan être situé : Blois est situé sur la Loire ('Blois ligt aan de Loire'). 

Een definitieve wijze van liggen (op het kerkhof) kan worden vertaald met reposer (lett. 'rusten') of gésir , voornamelijk in de uitdrukkingen ci-gît ('hier ligt') en ici repose(nt) ('hier rust(en)').

Maar ons werkwoord 'liggen' kan ook minder letterlijke betekenissen hebben, zoals 'afhangen van'. In die gevallen kun je bijvoorbeeld de werkwoorden tenir à en dépendre de gebruiken: cela tient au fait que ('dat ligt aan het feit dat') of ça dépend ('dat ligt er maar aan'). 

'Liggen' kan net als 'staan' en 'zitten' ook gebruikt worden om een handeling aan te duiden die aan de gang is. In dat geval kun je bijvoorbeeld être en train de ('bezig zijn met') gebruiken: il est en train de râler ('hij ligt te zaniken').

Tenslotte kunnen in uitdrukkingen als 'dat ligt hem goed' en 'dat ligt mij niet zo' ook de werkwoorden aller (cela lui va bien) of attirer (ce genre ne m'attire pas) gebruikt worden.

En dit is natuurlijk nog maar het topje van de ijsberg...

volgende keer

hebben we het over oude soeppannen...

à perte de vue

zo ver het oog reikt
('tot verlies van het zicht')

Het uitzicht hiernaast herinner ik me nog van toen ik in de bus zat van Santiago de Chile naar de Atacamawoestijn, de droogste plek op aarde, waar je inderdaad zowel op aarde als in de sterrenhemel kon kijken zo ver het oog reikt, of zoals de Fransen dus zeggen tot het zicht verdwijnt. De uitdrukking kan trouwens ook figuurlijk worden gebruikt. Je kunt bijvoorbeeld ook discuter à perte de vue ('een oeverloze discussie voeren') of raisonner à perte de vue ('tot in het oneindige door redeneren'). Dat doen we nu maar niet, maar van oneindige vergezichten kan ik geen genoeg krijgen...

volgende keer

Hoe vertaal je 'liggen' in het Frans?

panser ses plaies

zijn wonden likken
('zijn wonden verbinden')

Het is maar de vraag of het de Amerikanen nog zal lukken hun wonden te verbinden als Trump Obamacare eenmaal in de prullenbak heeft gedeponeerd, maar dit even terzijde.

Waar wij verwijzen naar de dierenwereld, houdt het Frans het gewoon in onze eigen belevingswereld: de aangeslagen PvdA hoeft zich dus niet in een hoekje terug te trekken om zijn wonden te gaan likken, maar kan gewoon de verbandtrommel openen en zijn wonden met pleisters en verband (des pansements) gaan verbinden. Veel sterkte!

volgende keer

Hoe zeg je in het Frans 'zo ver het oog reikt' ?

oh, la vache !

oh mijn God! / dat meen je niet!
(oh, de koe!)

Ja, ga er maar aan staan... Hoe moet het nu verder met deze verkiezingsuitslag? Om je grote verbazing uit te drukken - vermengd met bewondering of spijt - kunnen de Fransen een koe aanroepen, net als de Engelsen overigens (Holy cow!), maar waarom eigenlijk? De koe komt wel vaker terug in het Frans om iets te onderstrepen. Er kan zelfs een bijwoord van gemaakt worden: c'est vachement bien ('het is hartstikke goed, lett. koeielijk goed'). Op een Franse taalwebsite kwam ik de volgende mogelijke verklaring tegen voor het ontstaan van de uitdrukking Oh, la vache ! Het zou zijn ontstaan in de zeventiende eeuw toen koehouders hun koeien de steden in brachten om die steden te kunnen blijven voorzien van verse melk. Menige stedeling zag die koeien met lede ogen  door zijn woonplaats kuieren en zou daarbij uitroepen: Oh la vache ! Passe ton chemin ! Et toi, bouvier, assure-toi qu'elle ne crotte plus que de besoin ! ('O koe, loop alsjeblieft door! En jij, koedrijver, let er alsjeblieft op dat ze niet meer koeienvlaaien schijt dan nodig is!') Maar of dat nou echt de verklaring is...

volgende keer

Voor de PvdA zit er nu niets anders op dan zijn wonden te likken... Hoe doe je dat eigenlijk in het Frans?

rien n'est joué (d'avance)

het kan nog alle kanten op
('niets is (uit)gespeeld, niets is van te voren bepaald')

Wie het weet mag het zeggen. Nog nooit lagen zoveel partijen zo dicht bij elkaar aan het begin van de verkiezingsdag, als we de peilingen tenminste mogen geloven en dat is tegenwoordig wel een dingetje... Het wordt dus spannend vandaag. Dat beseffen ook de buitenlandse media die massaal zijn uitgerukt om er verslag van te komen doen. Ik ga zo in ieder geval mijn bescheiden steentje bijdragen en dan wachten we af...

volgende keer

Worden we morgen net zo verbaasd wakker als na de Brexit of de verkiezing van Trump?

faire faux bond (à quelqu'un)

zijn woord niet houden / iemand een blauwtje laten lopen / niet op komen dagen
('een valse sprong maken')

Didier Drogba staat in de startblokken om in het shirt van een Chinese club te springen, maar het shirt van FC Barcelona lonkt... Dit speelde in 2012. De uitdrukking is wederom afkomstig uit het vroeger populaire spel jeu de paume (het kaatsspel), een voorganger van het moderne tennissen en het gaat dus niet om een sprong die de speler zelf maakt, maar om een bal die zo gespeeld wordt dat hij niet meer 'opspringt' en dus niet meer teruggekaatst kan worden. Zo'n bal voldoet dus niet aan de verwachtingen en laat de tegenstander met lege handen achter...

volgende keer

Wat gaan de verkiezingen ons brengen? Alles kan nog...

partir en vrille

uit de hand lopen
('in een wervelvlucht vertrekken')

Dat was even schrikken zo vlak voor de verkiezingen en we weten nog niet waar het op uit zal draaien. Zeker is dat het incident met twee geweigerde Turkse ministers in onze stad behoorlijk uit de hand is gelopen. 

Een vrille is een 'wervelvlucht' of een 'spiraalvorm, schroefbeweging'. Het kan ook een 'draai of krul in een draad' aanduiden, of een krulstaart van een wild zwijn. Een escalier en vrille is een wenteltrap en een oeil ('oog') of regard ('blik') en vrille is een 'doordringende of priemende blik'. Figuurlijk duidt het dus op iets wat een onverwachte, meestal negatieve wending neemt, of zoals wij dan zeggen 'uit de hand loopt'. We beleven spannende dagen...

volgende keer

Hoe kun je iemand een blauwtje laten lopen door je woord niet te houden en niet op te komen dagen?

hoe vertaal je 'staan' in het Frans?

aller, ne pas/plus avancer, ne pas/plus bouger, être, être debout, figurer, rester immobile, se trouver, etc., etc.

Eigenlijk is het onbegonnen werk om ons werkwoord 'staan' in een bondige post te behandelen. Ik moet me nu echt wel tot het allerbelangrijkste beperken.

Laat ik beginnen met het goede nieuws: in heel veel gevallen kunnen we volstaan met het neutrale être ('zijn'). Waar wij Nederlandstaligen altijd aan willen geven hoe iemand of iets zich in de ruimte bevindt ('het boek ligt op tafel, de fles staat op tafel, er zit een vlek in mijn shirt'), is een Franstalige er tevreden mee alleen aan te geven dat iemand of iets zich in de ruimte bevindt: le livre est sur la table, la bouteille est sur la table, il y a une tache dans mon shirt. Uiteraard kun je ook het iets formelere se trouver ('zich bevinden') gebruiken.

Alleen wanneer het er echt toe doet om de positie aan te geven - zoals op het plaatje: je wilt zeggen dat je geen zitplaats kon vinden in de trein maar dat je moest staan - kun je een element toevoegen aan het werkwoord être, in dit geval être debout (lett. 'rechtop zijn') voor 'staan', i.t.t. être assis ('zitten, lett. gezeten zijn'). 

Als je tegen iemand zegt dat hij of zij moet blijven staan, dan kun je daarvoor ne pas/plus avancer of ne pas/plus bouger gebruiken: N'avancez plus ! / Bouge pas ! ('blijf staan, lett. loop niet meer door, beweeg niet ').

Als iets in de krant of op een foto 'staat', dan kun je het werkwoord figurer gebruiken: sa photo figure à la une ('zijn foto staat op de voorpagina').

Wil je zeggen dat een kledingstuk iemand staat, dan gebruik je daarvoor het werkwoord aller ('gaan'): cette robe vous va très bien ('die jurk staat u heel goed'). 

Maar hiermee heb ik slechts een tipje van de sluier opgelicht. Het werkwoord 'staan' kan in zo veel verschillende uitdrukkingen gebruikt worden, dat het uiteindelijk toch geval voor geval bekeken zal moeten worden...

volgende keer

Vannacht is het bezoek van een Turkse minister aan Rotterdam tamelijk uit de hand gelopen. Hoe kun je 'uit de hand lopen' in het Frans zeggen?

ça ne fait pas un pli

dat is een uitgemaakte zaak, dat staat als een paal boven water
('dat maakt geen vouw/rimpel')

Ouder worden we allemaal, dat staat als een paal boven water, en als we het maar lang genoeg volhouden, dan is dat te zien ook, ondanks alle complimenten die we elkaar ook proberen te maken, zoals op het plaatje: 'weer een jaartje ouder... en je ziet er nog altijd even jong uit. Dat staat als een paal boven water (lett. 'dat maakt geen rimpel')'. Maar ach, we weten het allemaal: het leven verloopt zelden vlekkeloos of rimpelloos. Ook dat staat als een paal boven water...

volgende keer

Hoe vertaal je 'staan' in het Frans?

faire chambre à part

apart gaan slapen
('(slaap)kamer apart maken')

Het komt waarschijnlijk vaker voor dan mensen toegeven: een SAT-relatie (ik bedenk het ter plekke: 'sleeping apart together') omdat een van beide partners de gewoonte heeft meteen als een blok in slaap te vallen en dat blok dan de hele nacht begint door te zagen. Er kunnen ook andere redenen zijn om ertoe te besluiten de gezamenlijke activiteiten in bed tot een minimum te beperken; dat laat ik aan iedereen over. Als notoire slechtslaper ben ik in ieder geval blij standaard over een chambre à part te beschikken...

volgende keer

Hoe zeg je in het Frans dat iets een uitgemaakte zaak is, als een paal boven water staat?

rendre gorge

(geld) ophoesten, terugbetalen
('de keel overgeven')

Rendre betekent 'teruggeven' of 'overgeven' en la gorge is 'de keel'. Het beeld is afkomstig van vogels die hun prooi inslikken om die vervolgens weer op te hoesten om hem aan hun jongen te voeden. De uitdrukking wordt gebruikt om aan te geven dat iemand gedwongen wordt om iets wat hij of zij via illegale weg verkregen heeft, moet teruggeven. De uitdrukking wordt vaak aangevuld met het werkwoord faire ('doen, laten'): 'iemand laten terugbetalen'.

volgende keer

Hoe zeg je in het Frans dat je 'uit elkaar gaat slapen' ?

faire recette

het goed doen, een succes zijn
('recept/recettes maken')

Hoewel de Fransen net zo graag recepten uitwisselen als wij over het weer praten, en het woord recette de benaming is voor een culinair recept (een doktersrecept is een ordonnance), heeft de uitdrukking niets met het bereiden van voedsel te maken.

Het woord recette is afgeleid van het Latijnse recepta dat 'ontvangen zaken' betekent. Meestal slaat het op financiële 'opbrengst, winst'. Wij gebruiken hetzelfde woord ook wel in het meervoud: 'dit bedrijf heeft goede recettes gemaakt'. In figuurlijke zin kan het ook worden gebruikt in de toneel-, film- en kunstwereld en dan betekent het dat een bepaalde productie of artiest veel succes heeft: Brigitte Bardot faisait recette au cinéma betekent dus dat Brigitte Bardot succesvol was in de filmwereld. 

Mocht je bovenstaand recept overigens willen uitproberen, serveer het dan niet in de keuken. Het gaat namelijk niet om een culinair recept, maar om een recept voor demakeup...

volgende keer

Als je dit recept werkelijk zou uitvoeren en consumeren, zou je waarschijnlijk moeten overgeven. Toch betekent de uitdrukking rendre gorge (lett. 'je keel overgeven') iets anders...

dans l'entrebâillement de la porte

met de deur op een kier, door de halfopen deur
('in het gapen van de deur')

Het werkwoord bâiller betekent 'gapen' en dat suggereert voor ons een veel wijd opener staande deur: in het Nederlands kun je iets namelijk haast niet verder openzetten dan 'gapend wijd'. Toch betekent het in het Frans slechts dat je de deur op een kier zet of hooguit halfopen. Een gapend wijd openstaande deur heet in het het Frans une porte grande ouverte.

volgende keer

Hoe zeg je in het Frans 'het goed doen' in de zin van 'succes hebben'?

un travail de bénédictin

monnikenwerk
('een benedictijnenwerk')

'Broeder Antonius is bezig al onze archieven op cd-rom te kopiëren'. De uitdrukking 'monnikenwerk' bestaat dus ook in het Frans, al benoemen ze in het Frans dus ook specifiek de benedictijner orde, gesticht in 529 door de heilige Benedictus van Nursia die de regels van het kloosterleven opstelde. In de loop van de eeuwen ontstonden er vele varianten van deze kloosterorde, waaronder de congregatie van Saint-Maur, gesticht in 1621, die intellectueel werk centraal stelde. Deze zeer erudiete monniken werkten samen aan de samenstelling van een grote hoeveelheid literaire werken, een klus die buitengewoon veel geduld en precisie vereiste, echt monnikenwerk dus.

volgende keer

Hoe zeg je in het Frans dat de deur op een kier staat?

hoe vertaal je 'voorstellen' in het Frans?

présenter - proposer - représenter - vouloir dire

Vandaag houden we het overzichtelijk. Ons woord 'voorstellen' (ik laat het wederkerende 'zich voorstellen' even buiten beschouwing) heeft grofweg drie betekenissen en daarvoor komen dan ook drie Franse werkwoorden in aanmerking. De personages op het plaatje stellen zichzelf voor, maar ook als ze iemand anders zouden voorstellen ('introduceren'), dan zou je daarvoor het werkwoord présenter gebruiken: je vous présente mon frère ('ik stel u mijn broer voor') of permettez-moi de vous présenter ('Mag ik u even voorstellen?). Gebruik vooral niet het anglicisme introduire naar analogie van Allow me to introduce myself : s'introduire betekent namelijk 'binnendringen, binnensluipen'.

Als je iets oppert of een voorstel doet, dan gebruik je het werkwoord proposer (de) : je propose de commencer par le premier chapitre ('ik stel voor met het eerste hoofdstuk te beginnen').

Tenslotte kan 'voorstellen' 'een rol spelen' of 'een beeld geven van' betekenen. In dat geval gebruik je het werkwoord représenter : le tableau représente la mère du peintre ('het schilderij stelt de moeder van de schilder voor'). Qu'est-ce que cela représente ? ('wat stelt dat voor?'). In figuurlijke zin kan hier ook vouloir dire (lett. 'willen zeggen, bedoelen') gebruikt worden. Wij voegen dan vaak het hulpwerkwoord 'moeten' toe: Qu'est-ce que cela veut dire ? ('wat moet dat voorstellen?')

volgende keer

Kent het Frans ook de uitdrukking 'monnikenwerk'?