sur les chapeaux de roues

bron: dedexpressions.com

in vliegende vaart
('op de wieldoppen')

Misschien is deze uitdrukking afkomstig uit de stripboeken: die tekeningen waarop een auto zo snel door de bocht vliegt, dat hij kantelt op de buitenwielen en de wieldoppen  vonkend en wel het over het wegdek scheren: in vliegende vaart wel te verstaan.

volgende keer

Hoe vang je bot in het Frans?

sauver les meubles

redden wat er nog te redden valt
('de meubels redden')

Wat probeer je in ieder geval te bewaren als plotseling je huis in lichterlaaie staat? Wij denken dan meestal aan fotoalbums en waardevolle herinneringen, hoewel die natuurlijk meer en meer in de relatief onaantastbare cloud te vinden zijn. Zoniet de Fransen. Die zijn kennelijk vooral aan hun meubelen gehecht. Overigens kan er aanvankelijk veel meer mee bedoeld zijn, want het woord meubles heeft pas in de zeventiende eeuw zijn huidige betekenis gekregen. Daarvoor was het een algemene aanduiding voor alle verplaatsbare voorwerpen (het 'roerend goed') in tegenstelling tot het onroerend goed (immobilier en denk aan immeuble '(flat)gebouw').

volgende keer

Hoe begin je iets 'in vliegende vaart' ?

hoe vertaal je 'opnemen' in het Frans?

absorber - admettre - s'alimenter - assimiler - décrocher - enregistrer - hospitaliser - insérer - mesurer des yeux - prendre - ramasser - relever - répondre - reprendre - tourner

Het woord 'opnemen' kan erg veel verschillende betekenissen hebben, veel meer nog dan hierboven te zien zijn. Als we 'opnemen' opvatten als 'geluid vastleggen' dan is enregistrer de juiste vertaling. Gaat het om een hele film die wordt opgenomen, dan wordt meestal het werkwoord tourner gebruikt (niet te verwarren dus met 'er draait een film', dat is namelijk on passe un film).

Maar je kunt ook iemand opnemen in een organisatie of een groep. In dat geval gebruik je een woord dat 'toelaten' betekent, bijvoorbeeld admettre. Gaat het specifiek om het opnemen in een ziekenhuis, dan bestaat daarvoor het werkwoord hospitaliser. 

Als een artikel of een advertentie wordt opgenomen in de krant, dan spreekt men van insérer un article / une annonce. Letterlijk betekent insérer 'invoegen', een woord dat overigens ook wordt gebruikt voor de reclassering: dat heet in het Frans namelijk réinsertion sociale.

Een doek of iets dergelijks kan ook vocht opnemen. In dat geval kun je het werkwoord absorber gebruiken en als het om het opnemen van voedingsstoffen gaat, komt het werkwoord s'alimenter (de) in aanmerking.

Je kunt natuurlijk ook de telefoon opnemen: daarvoor moest je vroeger de hoorn van de haak halen (décrocher) en vervolgens de boodschap beantwoorden (répondre). Beide werkwoorden kunnen worden gebruikt in de betekenis 'opnemen'.

Je kunt ook iemand nauwkeurig (in je) opnemen (waarnemen): mesurer des yeux.

Je kunt de handschoen opnemen: ramasser le gant ('de handschoen oprapen') of relever le défi ('de uitdaging aangaan'), bestellingen opnemen (prendre des ordres). De lijst is eindeloos. Teveel om in je op te nemen... (en dat is dan weer assimiler).

de volgende keer

Hoe red je wat je redden kan in het Frans en wat red je dan?

prendre ses jambes à son cou

er hals over kop vandoor gaan, de benen nemen
('zijn benen in zijn hals nemen')

Als je zo'n hals hebt, dan heb je ook ruimte genoeg  om zo'n atletische prestatie te leveren... Toch is het eigenlijk wel een eigenaardige uitdrukking: volgens mij kom je niet ver en vooral niet snel, als je je benen in je nek legt.

In de zeventiende eeuw luidde de uitdrukking nog prendre ses jambes sur son col, dus 'op je kraag, over je nek' en verwees waarschijnlijk naar een kleine reistas met daarin de meest noodzakelijke reisbenodigdheden die je snel om je hals kon gooien als je er onverhoopt snel vandoor moest. En het eerste wat je dan natuurlijk mee moest nemen, waren je benen...

volgende keer

Hoe vertaal je 'opnemen' in het Frans?

finir dans le caniveau

in de goot eindigen

Caniveau is Frans voor de 'straatgoot' en dat betekent dus dat het Nederlands en het Frans wat dat betreft precies dezelfde uitdrukking delen. Toch is het in Frankrijk, of in ieder geval in Parijs, misschien een definitievere lotsbestemming dan in ons land. In die stad worden immers dagelijks de straatgoten schoongespoeld...

volgende keer

Hoe vlucht je in het Frans 'hals over kop'?

quand on parle des autres, on parle de soi

wat je zegt dat ben je zelf
('als je over de anderen praat, praat je over jezelf')

Als je veel over anderen te zeggen hebt, wil dat nog wel eens vooral iets zeggen over wat je zelf bezig houdt en zeg nou zelf, of we het nu willen of niet, we zijn natuurlijk voortdurend allemaal met onszelf bezig, de een wat meer dan de ander. Le chat hiernaast is wat dat betreft een aardige variant van het aan Bomans toegeschreven 'ik wou dat ik twee hondjes was, dan kon ik samen spelen': 'als ik iemand anders was geweest, dan was ik misschien mijn vriend geworden.' hoewel uit de eerste uitspraak misschien meer eenzaamheid spreekt en uit de tweede zelfgenoegzaamheid?

volgende keer

Kun je in het Frans ook in de goot eindigen?

faire tache

uit de toon vallen
('een vlek maken')

Dat zul je altijd zien: zet je net even te enthousiast je tanden in een broodje hamburger en druipt de ketchup op je... witte overhemd. Gisteren droeg je nog een rood shirt, maar nee, juist wanneer je zo'n besmettelijk kledingstuk draagt, dan gebeurt het. Waar wij in het Nederlands de muziek gebruiken om aan te geven dat we niet in het geheel passen: we slaan als enige in het gezelschap een andere toon aan en vallen daardoor in negatieve zin op, zo doen de Fransen dat op het visuele vlak: je bent een vlek op het tapijt, of zoals op het plaatje op het witte overhemd. 

volgende keer:

Hoe zeg je in het Frans 'wat je zegt dat ben je zelf'? 

avoir l'esprit mal placé

een dirty mind hebben
('een misplaatste geest hebben')

Zien we hier twee topvoetballers die een gemiste kans betreuren of iets heel anders? Dat hangt ervan af of je l'esprit mal placé hebt of niet. En dan is dit nog ongeveer het onschuldigste plaatje dat ik kon vinden bij de zoekterm mal placé. Nu zijn er vast veel meer dirty minders getriggerd om zelf eens een zoekopdracht te gaan doen... ;-)

Je kunt trouwens de term mal placé ook in een andere context gebruiken: tu es mal placé pour en juger zou je kunnen vertalen als 'jij bent wel de laatste om hierover te kunnen/mogen oordelen' en je suis mal placé pour le savoir als 'ik kan dat niet weten'. Je kunt het ook omdraaien: vous êtes bien placé pour en juger ('u bent de aangewezen persoon om hierover te oordelen'). Laten we duidelijk zijn: ik spreek geen oordeel uit en al helemaal niet over degenen die een dirty mind hebben, want zoals u weet, luidt de volledige uitdrukking: A dirty mind is a joy forever...

volgende keer:

Hoe zeg je in het Frans dat iemand 'uit de toon valt'?

ne pas savoir dans quoi on s'embarque

niet weten waar je aan begint
('niet weten waar je instapt')

Het is nu een feit: Donald Trump is president van de Verenigde Staten. Maar weten de Amerikanen wel waar ze aan beginnen? Een president die zich eerder druk maakt om de aantallen toeschouwers op de Washington Mall dan om de problemen die er werkelijk toe doen? We zullen moeten afwachten...
In s'embarquer zit het woord barque dat 'bootje' betekent. Het is dus eigenlijk de term voor 'inschepen', maar wordt ook gebruikt voor het instappen in luchtschepen, vliegtuigen dus, zoals wij ook zeggen 'aan boord gaan'. En als je eenmaal ergens aan boord gaat, kun je in van alles verwikkeld raken. Je kunt er niet tussentijds uit, dus weet je wel waar je aan begint?...

volgende keer:
Hoe kun je in het Frans zeggen dat iemand een 'dirty mind' heeft?

hoe vertaal je 'eens' in het Frans?

- - d'accord - convenir - en voilà - même (pas) - une fois - une seule fois 

Gisteren gingen honderdduizenden vrouwen de Amerikaanse straten op om te laten zien dat ze het niet eens zijn met de uitlatingen en gedragingen van de nieuwgekozen president. 

Als je met 'eens' 'van dezelfde mening' bedoelt, dan zeg je in het Frans d'accord. 'het eens zijn met' is être d'accord avec, 'het eens worden met' is tomber of se mettre d'accord avec. Daarnaast kun je ook het werkwoord convenir gebruiken ('het eens worden, tot een afspraak komen'): convenir du prix ('het eens worden over de prijs') bijvoorbeeld.

Maar 'eens' kan ook 'eenmaal' betekenen. Dan gebruik je une fois ('een maal'), ook in de openingszin van een sprookje 'Er was eens...': Il était une fois... Ook als je 'nog eens' zegt, gebruik je une fois: encore une fois ('nog een keer'). Wil je echt de nadruk leggen op één keer, dan kun je seule toevoegen: je le dis une seule fois ('ik zeg het maar ééns')

Tenslotte kan 'eens' in het Nederlands als versterkingswoordje dienen, zoals in 'Kom eens hier!' In die gevallen laat je 'eens' gewoon onvertaald in het Frans: Approche-toi ! ('kom naderbij').

In de combinatie 'nou eens' kun je kiezen voor en voilà: en voilà un beau mec ! ('dat is nou eens een mooie jongen!')

volgende keer

Hoe zeg je dat je niet weet waar je aan begint?

les chiens ne font pas des chats

de appel valt niet ver van de boom / zo vader zo zoon
('honden maken geen katten')

Deze hond heeft wat uit te leggen... ('Rustig maar, schatje... eh... ik kan het uitleggen'). Genetisch is dit natuurlijk onmogelijk: zelfs al zou een hond zo opgewonden raken van een kat dat hij de liefde zou bedrijven, dan nog zou dat niet resulteren in een 'had' of een 'kont'. 

Maar wel is het waar dat kinderen vaak eigenschappen en smaken van hun ouders erven en als ze dus bijvoorbeeld hetzelfde beroep uit gaan oefenen of precies dezelfde culinaire smaak ontwikkelen, dan kan dat in het Frans verklaard worden met de eerder geconstateerde genetisch bewezen spreuk: zie je wel: een hond brengt geen kat voort, maar een andere hond, met dezelfde eigenschappen en voorkeuren, zoals bij ons de appel geen lang traject aflegt als hij van de boom valt...

volgende keer

Hoe vertaal je 'eens' in het Frans?

marché conclu !

afgesproken! / deal!
('contract afgesloten')

Er zijn verschillende manieren om 'Afgesproken' te zeggen in het Frans. Van zwak naar sterk zou ik zeggen: d'accord - entendu - marché conclu. Deze laatste manier verwijst naar het afsluiten van een contract, waar je dus niet zomaar weer onder uitkomt. Het komt dus ook het dichtst in de buurt van de Engelse uitdrukking it's a deal, waarin het woord deal ook naar een contract verwijst. 

Je kunt marché conclu ook vertalen als 'een afgedane zaak', iets waar niets meer aan te veranderen valt en in positieve zin kun je ook marché conclu roepen als je tevreden bent met het behaalde resultaat. Wat jou betreft hoeft er dan niet verder te worden onderhandeld ('Top!'). 

volgende keer

Hoe kun je zeggen dat iemand erg op zijn ouders lijkt?

retomber dans l'ornière

in je oude gewoontes vervallen
('terugvallen in het karrenspoor')

Een ornière is een karren- of wagenspoor en zeker in tijden dat het regent, kunnen deze sporen heel hardnekkig zijn. Als je erin terechtkomt, kan het moeilijk zijn om er weer uit te komen. En lukt dat eenmaal, dan duurt het niet lang of je valt er weer in terug. Lukt het je wel om eruit te komen, m.a.w. sortir de l'ornière, dan is dat meteen een Franse uitdrukking voor 'de sleur doorbreken'.

volgende keer

Hoe kun je in het Frans zeggen dat je een deal hebt?

prendre ses cliques et ses claques

inpakken en wegwezen
('zijn klikken en zijn klakken / benen en zijn sandalen? pakken)

Hoe we het ook wenden of keren en of we het nu leuk vinden of niet (niet dus), nog een kleine twee dagen en Barack Obama moet zijn biezen pakken en plaats maken voor... nou ja, dat weten we inmiddels wel. 

Is het gewoon een onomatopeïsche uitdrukking waarin een klanknabootsing van klikkende schoenen doorklinkt, of betekent de uitdrukking ook nog echt iets? 

In sommige Franse dialecten staan cliques voor benen en claques voor een soort 'oversandalen' voor dames, bedoeld om te voorkomen dat hun schoenen vies worden. Wij kunnen ook de benen nemen, dus het zou zo maar kunnen, op wat voor schoeisel dan ook. Maar we gaan hem wel missen, die Obama, ik tenminste wel...

volgende keer

Hoe kun je in het Frans zeggen dat iemand in zijn oude gewoonten vervalt?

faire long feu

met een sisser aflopen
('lang vuur maken')

Deze mensen hebben inderdaad een 'lang vuur' gemaakt, maar dat heeft in feite niets met de uitdrukking te maken. De uitdrukking heeft daarentegen alles met 'vuren' te maken, met geweren wel te verstaan.

Als het kruit in de tijd dat er nog geen kogelpatronen bestonden, maar met de hand moest worden aangedrukt in de loop, soms aan de vochtige kant was, wilde het wel eens langer duren voordat het tot ontploffing kwam en liep het nogal eens met een sisser af. Onze Nederlandse uitdrukking is gebaseerd op het geluid dat die 'explosie' maakt, de Franse op de wachttijd. In beide gevallen wordt het verwachte effect van wat je hebt ingezet niet bereikt.

volgende keer

Hoe zeg je in het Frans 'inpakken en wegwezen'?

mal lui en prit

Had hij het maar niet gedaan... / Het is slecht afgelopen met...
('kwaad nam hem erom')

Of zoals hiernaast: 'je kunt het maar beter niet doen'... Op het bordje staat: 'Is er leven na de dood? Kom binnen en je weet het...' 

De uitdrukking wordt door de Fransen zelf vaak verkeerd gespeld of in andere vormen weergegeven, omdat hij een verouderde structuur heeft. Je komt hem ook in de tegenwoordige tijd tegen of in de voltooide, en ook met andere persoonlijke voornaamwoorden (mal m'en prend; mal lui en a pris) en zelfs met de toevoeging bien (bien mal lui en a pris) dat niet als een tegenstelling maar juist als een versterking moet worden gezien. Ook de vertaling kan dus steeds iets anders zijn. Het gaat er in ieder geval om dat de consequenties van wat iemand doet op zijn minst ongunstig zijn voor degene die het inititatief ertoe neemt. Op het plaatje hiernaast zou bijvoorbeeld de volgende zin van toepassing kunnen zijn: Mal en prit au malfaiteur qui s'est introduit dans ma maison et qui a fait la rencontre de mon chien ('Het is slecht afgelopen met de misdadiger die in mijn huis heeft ingebroken en kennis heeft gemaakt met mijn hond').

volgende keer

Hoe loopt iets in het Frans met een sisser af?

hoe vertaal je 'delen' in het Frans?

s'associer à - compatir à - distribuer - diviser - faire la donne - partager - participer à - prendre part à

Het is weer een indrukwekkende lijst vertaalmogelijkheden, maar er zijn eigenlijk vooral twee 'hoofdvertalingen', nl. diviser en partager. Voordat je kunt partager moet je soms diviser, maar laten we het niet ingewikkelder maken dan nodig is. 

In het algemeen kun je zeggen dat diviser meer de rekenkundige betekenis heeft, zoals in 'tien gedeeld door twee' (dix divisé par deux) en partager die van 'onderling (ver)delen', zoals op het plaatje hierboven. De betekenis van partager kan worden uitgebreid naar immateriële zaken zoals vreugde en verdriet en meningen: partager les sentiments/les idées de quelqu'un ('iemands gevoelens/gedachten delen'). In de betekenis 'deelnemen (in vreugde en verdriet)' kun je ook de formelere woorden participer à, prendre part à en s'associer à gebruiken, en als het alleen om verdriet gaat ook compatir à ('meelijden met'). Participer kan ook gebruikt worden als je in de winst of in de schade deelt: participer aux bénéfices, participer aux dommages. 

Wij kunnen het woord delen ook gebruiken in het kaartspel: hier bedoelen we (na het schudden) eigenlijk 'uitdelen', en daarvoor komt het werkwoord distribuer in aanmerking. Een alternatief is faire la donne. 'Wie deelt?' is dan Qui fait la donne ?

volgende keer

bespreken we iets wat je beter niet had kunnen doen...

freiner des quatre fers

vol op de rem gaan staan
('remmen met de vier hoefijzers')

Als het allemaal te snel voor je gaat, kun je om de boel te traineren natuurlijk vol op de rem gaan staan, zoals een weigerend paard uit angst zijn hoeven in het zand steekt. Pas wel op dat je niet uit het zadel wordt gelanceerd!

Wees niet bang voor de vooruitgang, zou ik zeggen...

volgende keer

Hoe vertaal je 'delen' in het Frans?

lâche-moi la grappe !

Lazer op ! / Schei uit met dat geklier !
('Laat me de tros los!)

Voordat ik deze uitdrukking bespreek, kijken we eerst naar een variant, die weer een variant is op een andere variant...

Met dezelfde betekenis hoor je namelijk ook wel lâche-moi les baskets! (lett. 'laat mijn (gym)schoenen los'). Die baskets zijn in de twintigste eeuw in de uitdrukking terechtgekomen omdat niemand meer vertrouwd was met het oorspronkelijke kledingstuk in de uitdrukking: les basques, dat stond voor 'jaspanden, slippen'. Iemand die niet van iemand anders af te slaan is est toujours pendu aux basques de quelqu'un ('hangt altijd vast aan de slippen van de jas') en als je dat helemaal zat was, kon je zeggen: lâche-moi les basques ! In plaats van être pendu aux basques kon je ook zeggen coller aux basques ('vastplakken aan de jaspanden'), wat in de vorige eeuw steeds meer verstaan werd als coller aux baskets en vandaar dus ook lâche-moi les baskets als je daar helemaal gek van werd.

Nu dan van de jaspanden via de gymschoenen naar de druiventros. Tja, het zal weer eens niet zo zijn: in het bargoens staat de druiventros ook weer voor de mannelijke edele delen, net zoals bij ons het klokkenspel en daar moet iemand ook niet te lang aan vast blijven hangen natuurlijk. Waarschijnlijk heeft overigens het woord grappin ('(enter)haak') en de zegswijze mettre le grappin sur ('(beet)pakken, aan de haak slaan') meegespeeld bij het ontstaan van deze uitdrukking.

volgende keer

Hoe ga je in het Frans vol op de rem staan?

mine de rien

doen alsof je neus bloedt, van de prins geen kwaad weten
('gezicht van niks')

Het is inderdaad geen gezicht zo (maar dat is weer wat anders). Je moet het woord mine hier niet als 'mijn' opvatten, wat het ook kan betekenen, maar als 'gezicht(suitdrukking)'. Als je vindt dat iemand er goed uitziet, kun je ook zeggen: il/elle a bonne mine. Maar zo kun je ook een pokerface opzetten, een gezicht zonder uitdrukking, mine de rien, als je wilt doen geloven dat je geen enkele verantwoordelijkheid draagt voor wat er gebeurt. Je kunt het woord mine in deze betekenis ook met andere complementen dan rien combineren in de uitdrukking faire mine de (+ een werkwoord) en dan betekent het 'doen alsof'.

volgende keer

Hoe maak je iemand duidelijk dat hij je met rust moet laten en op moet donderen?

c'est le cadet de mes soucis

het zal me worst wezen
('het is de jongste/kleinste van mijn zorgen')

Nee, het is geen worstenbroodje. Cadet betekent niet 'kadetje, broodje', maar 'de jongste, de kleinste' en souci niet 'worst' zoals veel van mijn leerlingen vaak denken, maar 'zorg'. Een worst is een saucisse. Snel uitgesproken zou het tot verwarring kunnen leiden, maar waarom zoveel mensen in Nederland en zelfs vorsten in het buitenland hun huis dan 'zonder worst' zouden noemen, is mij niet duidelijk. 

De uitdrukking is een variant van c'est le moindre de mes soucis (lett. 'het is de minste/kleinste van mijn zorgen') en suggereert dat mensen vaak meerdere zorgen tegelijk hebben, als een soort familie, met een oudste, een middelste en een kleinste kind. In de praktijk maken ouders zich misschien juist vaak de meeste zorgen om hun kleinste, maar nu maak ik de dingen wel weer heel ingewikkeld...

volgende keer

Hoe doet een Fransman of zijn neus bloedt, als hij van de prins geen kwaad weet? 

ne pas arriver à la cheville de quelqu'un

niet aan iemand kunnen tippen
('niet tot de enkel van iemand komen')

'Als je tot aan mijn enkel komt, kun je mijn veters lussen' staat er op het bord hiernaast. Het moge duidelijk zijn dat iemand die zo kort van stuk is niet aan een ander kan tippen. Deze uitdrukking dateert uit de achttiende eeuw. Het gaat niet alleen om de relatieve afstand, maar vooral ook om de geringe afstand tot de grond. Het is dus geringschattend bedoeld, laag bij de grond, zou je kunnen zeggen.

Misschien valt het uiteindelijk toch nog wel mee, aangezien in de achttiende eeuw met cheville ook het mannelijk lid kon worden aangeduid, aanzienlijk minder laag bij de grond dus, maar nog altijd kun je niet aan de hele man tippen...

volgende keer
Hoe zeg je in het Frans: 'dat zal me worst wezen' ?

un sac d'os

vel over been
('een zak beenderen')

Het afgelopen weekend stond er in het Volkskrant Magazine een item over het schoonheidsideaal waaronder steeds meer jongens gebukt gaan: al voor je zestiende of zeventiende over een sixpack beschikken. Dat zit er voor de meeste pubers nog niet in. Vaak zijn ze vel over been, of zoals ze in Frankrijk zeggen 'een zak beenderen'. Wij reserveren de zak juist voor 'dikzakken'. In het Frans heb je het dan bijvoorbeeld over un boulot ('een bolletje'), een gros pataud ('een dikke hond/pup') of un patapouf. En nu licht ik nog maar een tipje van de sluier op. Het moge duidelijk zijn dat wij dikzakken zwaarder onder vuur liggen dan de vel-over-beners...

Laat ik maar weer even gaan trainen.

volgende keer

Hoe kun je in het Frans zeggen dat je niet aan iemand kunt tippen?

Hoe vertaal je 'blijven' in het Frans?

continuer à, demeurer, durer, passer, persister, (en) rester, subsister

Dit zou overigens mijn levensmotto kunnen zijn, maar dat terzijde.
Het meest gebruikte Franse woord voor 'blijven' is rester met een goede tweede plaats voor demeurer. 

Beide woorden kun je gebruiken in de betekenissen 'voortgaan te bestaan' en 'niet veranderen'. Ook kun je rester combineren met bijvoeglijke naamwoorden, bijwoorden en voltooid deelwoorden: rester debout ('blijven staan, lett. rechtop blijven') en rester assis ('blijven zitten, lett. gezeten blijven') bijvoorbeeld. Dat laatste overigens alleen letterlijk. Als je op school blijft zitten, doe je een klas over: redoubler. 

Je kunt rester niet met een (heel) werkwoord combineren, zoals 'blijven praten'. In dat geval gebruik je het werkwoord continuer à/de ('doorgaan met'): continuer à parler.

Als iets niet door kan blijven gaan ('dat kan zo niet blijven'), dan kun je bijvoorbeeld durer ('voortduren') gebruiken: cela ne peut pas durer ainsi.

Om volharding uit te drukken, kun je ook het werkwoord persister ('volharden, blijven bij') gebruiken: il persiste dans son opinion ('hij blijft bij zijn mening').

Als je met 'blijven' 'voortbestaan' bedoelt, kun je ook het werkwoord subsister gebruiken. Ce qui subsiste, ce sont ces ruines ('wat (over)blijft, zijn deze ruïnes').

Je kunt je ook afvragen waar je of waar iets gebleven is. In het eerste geval voeg je het partikel en toe aan het werkwoord rester: où en sommes-nous restés ? ('waar zijn we gebleven?'). En als je iets niet meer kunt vinden, kun je je afvragen waar dat voorwerp heen is gegaan: où est passé mon porte-monnaie ? ('waar is mijn portemonnee gebleven?').

volgende keer

Hoe kun je iemand noemen die heel mager is?

CQFD

wat wil ik maar zeggen, dat bedoel ik maar
('wat aangetoond moest worden, quod erat demonstrandum')

In feite is CQFD (ce qu'il fallait démontrer) de Franse vertaling van het Latijnse quod erat demonstrandum (QED) dat 'wat bewezen moest worden' betekent en vaak aan het einde van een logische redenering werd gebruikt, bijvoorbeeld in de wiskunde of de filosofie, om aan te duiden dat hetgeen men wilde aantonen, ook daadwerkelijk bewezen is. 

In de praktijk wordt CQFD vaak uitgelegd als Ce qu'il faut dire ('wat gezegd moet worden'), maar voor veel Fransen blijft de afkorting iets mysterieus hebben. Velen geven er dan ook hun eigen invulling aan. Enkele voorbeelden:

- Een kritisch sociaal bewogen maandblad leest het waarschijnlijk als ce qu'il faut dire, want er moet het een en ander gezegd worden.

- Hetzelfde geldt voor deze zondagkrant 

- Een boetiek voor ethisch verantwoorde eigenzinnige producten van Franse bodem: créations éthiques franco décalées.

- 'Wat je moet ontdekken': ce qu'il faut découvrir.

- Een onderwijskundig adviesbureau ('adviezen, kwaliteit en didactische opleidingen'): Conseil, Qualité et Formations Didactiques.

- Een non-profitorganisatie in Lyon: 'zij, die het verschil maken' : ceux qui font la différence.

- Uit het eerder genoemde maandblad CQFD: ce qu'il faut dire, détruire ou développer ('wat gezegd, vernietigd of ontwikkeld moet worden')

- Een parodiërend televisieprogramma: Ce qu'il fallait détourner ('wat veranderd moest worden, wat een andere wending moest krijgen')

- Een politiek 'fact-checking' programma: ce qu'il fallait décrypter ('wat ontraadseld moest worden')

- En tenslotte: een wijnwinkel: ce qu'il faut déguster ('wat geproefd moet worden').

Daar houden we het vandaag even bij. MSIG!

volgende keer
Hoe vertaal je 'blijven' in het Frans?

tenir la chandelle

het vijfde wiel aan de wagen zijn
('de kaars vasthouden')

We hebben het allemaal waarschijnlijk wel eens meegemaakt, de een wat meer dan de ander: je zit een beetje eenzaam voor je uit te staren, terwijl de anderen amoureus verstrengeld zitten. Dan voel je je overbodig, overgeslagen, ongewenst, kortom het vijfde wiel aan de wagen. Jij houdt de kaars vast om anderen bij te lichten, terwijl je zelf in de schaduw blijft...

volgende keer

Wat betekent de afkorting CQFD?

raser les murs

zich verbergen, niet gezien willen worden ('(langs) de muren scheren')

Raser betekent 'scheren', zowel in de betekenis van 'ontharen' als van 'scheren langs'. Raser les murs kan letterlijk 'vlak langs de muren lopen' betekenen, maar het heeft meestal de bijbetekenis dat je dat doet om niet gezien te worden, omdat je discreet wilt zijn, of omdat je je ergens voor schaamt, om de menigte te ontwijken of in de schaduw te blijven. Daarbij hoef je uiteraard niet letterlijk langs de muren te lopen...

volgende keer

Kun je ook in het Frans het vijfde wiel aan de wagen zijn?

sur le fil du rasoir

op het scherp(st) van de snede / een dubbeltje op zijn kant
('op het scherp van het scheermesje')

Als het al mogelijk is je op deze plek te bevinden, dan is het duidelijk dat je in een precaire positie bent, net zoals het dubbeltje beide kanten op kan vallen en het niet waarschijnlijk is dat hij op zijn kant blijft liggen. Het woord fil wordt gebruikt om het scherp(st) van een mes aan te duiden, maar de eerste betekenis van het woord is 'draad, koord'. Vandaar dat een Fransman vaak meteen moet denken aan een koorddanser (een funambule), die ook moet balanceren op een uiterst precaire ondergrond. De uitdrukking wordt dan ook vaak verkort tot sur le fil ('op het koord') waarmee het scheermes uit beeld verdwijnt.

volgende keer

blijven we toch nog even bij het scheermes...