Als wij Nederlanders onszelf uniek willen voelen met onze eigen taal, dan komen we negen van de tien keer aan met het feit dat ons woord 'gezellig' niet in andere talen vertaald kan worden, maar is dat wel zo? Gaat het hier om een bijzondere volksaard en zijn wij 'nu eenmaal gezelliger' dan andere volken of gaat het eerder om een voorbeeld van taalarmoede, waar onze zuiderburen ons van betichten bij het woordje 'leuk'? We noemen immers wel heel veel 'gezellig'. We kunnen er op ironische wijze zelfs het tegendeel mee bedoelen.
De waarheid zal wel weer ergens in het midden liggen.
En natuurlijk gaan we een poging wagen 'gezellig' in het Frans te vertalen.
Allereerst kan het net als 'leuk' met een werkwoord vertaald worden. Als je ergens gezellig zit, kun je zeggen: On est bien ici. ('we zijn/zitten hier goed'). En veel bijvoeglijke naamwoorden die we ook voor 'leuk' kunnen inzetten, kunnen gebruikt worden in de betekenis 'gezellig':
passer un moment agréable à bavarder ('gezellig kletsen', lett. 'een aangenaam moment doorbrengen met kletsen')
un petit restaurant sympathique ('een gezellig restaurantje').
Je kunt een hotelletje heel gezellig vinden omdat je er goed ontvangen wordt: un hôtel très acceuillant. Om diezelfde reden kun je het ook confortable noemen: un confortable feu de bois ('een gezellig haardvuur').
Als je iemand 'gezellig' noemt, omdat hij of zij gemakkelijk contact maakt, dan noem je hem of haar une personne sociable (ja, inderdaad, met een b, ook al probeert de spellingchecker van dit blog die er al honderd keer uit te halen...)
Als je aan de sfeer refereert, kun je op het moment zelf zeggen: on est bien ici en achteraf: il y avait beaucoup d'ambiance ('er was veel sfeer'), of je omschrijft de sfeer: il y avait une ambiance sympa bijvoorbeeld of une atmosphère familiale.
Zowel personen als dingen kun je ook charmant noemen en dat woord kun je ook ironisch inzetten, als je juist het tegendeel bedoelt: Charmante soirée! ('gezellige avond, hoor!')
En dan hebben we nog niet het woord besproken dat misschien nog het meest ons begrip 'gezellig' in de meest gebruikte betekenis benadert: convivial. Je kunt dit woord alleen in veel minder contexten gebruiken dan ons woord 'gezellig'. Je moet daarvoor even goed begrijpen wat een Fransman vooral gezellig vindt en wat dat betreft vinden wij (Fransen en Nederlanders) elkaar steeds vaker: namelijk aan tafel. Niets is gezelliger voor een Fransman dan met familie of vrienden aan een goed gevulde tafel te zitten. Een tafelgenoot is in het Frans een convive. Het daarvan afgeleide bijvoeglijk naamwoord is convivial ('gezellig, hartelijk' maar ook 'gastvrij, harmonieus').
Er is in België een organisatie die ertoe oproept om het ook in de huidige vluchtelingencrisis een beetje gezellig te houden en de vluchtelingen dus gastvrij te onthalen en die heet dan ook:
volgende keer
gaan we de bijbel raadplegen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten