(lett. 'de vlieg pakken')
Vanavond is het Oudejaarsavond en dan wordt er traditiegetrouw in Nederland veel vuurwerk afgestoken. En dan is het natuurlijk te hopen dat niemand een te kort lontje heeft. Daardoor vroeg ik me af of die uitdrukking ook in het Frans bestond. Het antwoord is ja, maar hij is niet overal even gangbaar en het is ook goed mogelijk dat het om vertalingen gaat. Zo ben ik de uitdrukking avoir la mèche courte tegengekomen, hetgeen een letterlijke vertaling is, maar deze uitdrukking zou ook verkeerd begrepen kunnen worden, omdat mèche behalve 'lont' ook 'haarlok' betekent. Daarnaast kun je ook zeggen dat iemand dispose d'un fusible court, ook een letterlijke vertaling. Er bleken uiteindelijk nogal veel Franse uitdrukkingen te bestaan voor ons korte lontje. Zou dat iets over de volksaard zeggen?
Ik bespreek er nog een paar: een aardige is afkomstig uit de autowereld, uit de tijd van de viertaktmotoren: il m'arrive de démarrer au quart de tour ('ik wil nog wel eens bij de eerste slag van de motor starten'). Ook kun je zeggen dat iemand s'énerve vraiment pour un rien ('zich echt om niets opwindt'), of dat hij a mauvais caractère (lett. 'een slecht karakter heeft'). Of je hebt un tourment intérieur prêt à exploser ('een innerlijke kwelling die op uitbarsten staat'). Eerder in dit blog besprak ik al de uitdrukking soupe au lait ('melksoep' omdat melk zo gemakkelijk overkookt) en zo kan ik nog wel even doorgaan.
Maar de verrassendste vond ik toch wel prendre la mouche ('de vlieg pakken'). Deze uitdrukking vereist nadere uitleg. Allereerst moet je hier wel de juiste betekenis van prendre begrijpen. Ook al staat de Fransman bij sommigen bekend om zijn lichte zeden, het werkwoord heeft hier niet zijn overdrachtelijke betekenis, zoals in het Nederlandse 'mierenneuken'. Nee, je moet het hier zien als 'ontvangen, krijgen, vatten', zoals bijvoorbeeld in prendre un rhume ('kou vatten'). Vervolgens moet je je - misschien moeilijk als stedeling - eens proberen in te leven in een koe. Wie wel eens op het platteland geweest is, heeft misschien wel eens een koe wild loeiend in het rond zien springen. Op het eerste gezicht lijkt er niets aan de hand te zijn, maar schijn bedriegt. De koe in kwestie had net haar staart opgetild om het weiland met een sappige vla te verrijken of de atmosfeer te vervuilen met een methaanwolk, en op dat moment zag een steekvlieg zijn kans waar om haar te treffen op een wel heel gevoelige plek... In de zeventiende eeuw was het woord mouche een algemene aanduiding voor insecten, dus niet alleen voor vliegen, maar ook bijvoorbeeld voor horzels en wespen. En nu begrijpen wij de uitdrukking beter, want wij kennen ook 'als door een wesp gestoken'. En in het Frans kun je ook vragen Quelle mouche l'a donc piquée? ('Welke vlieg/wesp heeft haar gestoken?').
volgende keer
is het tijd voor goede voornemens...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten